Grunver Sostenibilidad

Jasangarritasun-hiztegia

a
b
c
d
e
f
g
h
i
j
k
l
m
n
o
p
q
r
s
t
u
v
w
x
y
z

A

Lurraren baliabide abiotiko edo natural ez-biziak agortzea. Materialetarako, normalean agortze abiotikoko potentzial gisa neurtzen da (ingelesezko ADP, abiotic depletion potential). Bi kategoriatan banatzen da, baliabide ez-fosilena (mineralak eta metalak) eta baliabide fosilena, eta ingurumen-inpaktuaren adierazle gisa erabiltzen dira bizi-zikloa ebaluatzeko metodologia (BZA) sortzeko. Hala ere, emaitzen ziurgabetasuna handia denez eta adierazle gisa erabiltzearen esperientzia mugatua denez, kontuz erabili behar da.  

Fuente: van Oers et al. 2002

Produktuak kontsumo-etapatik fabrikatzaile edo banatzaileraino itzultzeko plangintza- eta kontrol-prozesua, produktu horiek berreskuratzeko, konpontzeko, birziklatzeko edo ezabatzeko.

Fuente: Informes Sectoriales BEdC

Hondakin bihurtu diren aparatu elektriko eta elektronikoak, zeintzuen materialak, osagaiak, kontsumigarriak eta azpimultzoak etxeko erabileretatik nahiz erabilera profesionaletatik datozen.
Aparatu elektriko-elektronikotzat (AEE) hartzen dira funtzionatzeko korronte elektrikoa edo eremu elektromagnetikoak behar dituzten aparatuak, korronte alternoan 1.000 V-etik behera eta korronte zuzenean 1.500 V-etik beherako tentsio izendatuaz erabiltzeko ekoitziak direnak eta korronte eta eremu horiek sortzeko, transmititzeko eta neurtzeko behar diren aparatuak.

Fuente: Informes Sectoriales BEdC

Ingurumen Aztarnaren (HA) inpaktu-kategoria, ingurumenean substantzia azidotzaileak egotearen ondoriozko eraginak aztertzen dituena. NOx, NH₃ eta SOx emisioek hidrogeno-ioiak (H+) askatzen dituzte gasak mineralizatzen direnean. Protoiek lurzorua eta ura azidotzen dute, indargetzeko ahalmen txikiko eremuetan askatzen direnean, eta horrek basoak hondatzea eta lakuak azidotzea eragiten du.

Fuente: Recomendación CE

“Downcycling” ingelesez, jatorrizkoak baino balio eta kalitate txikiagoko produktuak sortzen dituen birziklatze prozesua.

Urarekin lotutako ingurumen-inpaktu potentzialak kuantifikatzeko metrika edo metrikak. Ur-aztarna batek bere ebaluaziorko aintzat hartutako kategoria edo kategoriak deskribatzea eskatzen du, hala nola “eskasiagatiko ur-aztarna”. Ebaluazioa egiteko, beharrezkoa da aztertzen ari garen sistemei eragiten dieten sarrerak, irteerak eta urarekin lotutako ingurumen-inpaktu potentzialak biltzea.

 

B

“Business to business” edo negozioz negozio terminoaren laburdura. Produktuen edo zerbitzuen transakzioak, negozio eredu honetan, produktu edo zerbitzuok ekoizten dituen enpresatik beste batera egiten dira.

“Business to consumer” edo negoziotik kontsumitzaileari terminoaren laburdura. Produktuen edo zerbitzuen transakzioak, negozio eredu honetan, zuzenean enpresa baten eta kontsumitzaile baten artean egiten dira.

Bezeroari balioa ematen dion enpresa baten jardueren konbinazioa, bezeroa ardatz nagusitzat hartuta eta produktu edo zerbitzu bat entregatzeari buruz duen pertzepzio subjektiboa kontuan hartuta, bere igurikimenen gogobetetzeari dagokionez. Hornidura-katea terminoan ez bezala, balio-katean bezeroari sortutako balioa enpresarantz doa, eta berrikuntzan, produktuen garapenean eta marketinean jartzen du fokua.

Fuente: Publicación “Comprometidos con la tracción ambiental en la cadena de suministro” Ihobe

Kapital naturalak pertsonentzat (edo enpresa batentzat) testuinguru jakin batean duen garrantzia, balioa edo erabilgarritasuna kalkulatzeko prozesua. Balorazioa kualitatiboa, kuantitatiboa edo monetarioa izan daiteke, edo horien konbinazio bat.

Atmosferaren osagai gaseosoa da, naturala zein antropogenikoa, eta erradiazioa xurgatzen eta igortzen du Lurraren azalerak, atmosferak eta hodeiek igorritako erradiazio infragorriko espektroaren barruko uhin-luzera espezifikoetara.

Berregokitzea produktu baten birmanufakturaren faseetako bat da. Fase horretan hainbat eragiketa egiten zaizkio produktuari. Bai osagai berrietara egokitzeko, bai izan ditzakeen akats txikiak zuzentzeko. Produktuaren araberakoa da, eragiketa posible asko baitaude. Hori bai, burutu beharreko operazioak eta manufakturan egindako prozesuak oso antzekoak izaten dira.

Fuente: Guía práctica de tecnologías para el proceso de remanufactura, Ihobe (2018)

Hondakinak ez diren produktuen produktu edo osagaiak sortu ziren helburu berarekin berriro erabiltzeko edozein eragiketa.

Fuente: Ley 7/2022, de 8 de abril, de residuos y suelos contaminados para una economía circular.

Produktu bat egiaztatzea, garbitzea edo konpontzea suposatzen duen balorizazio eragiketa. Honen bidez hondakin bihurtu diren produktuak edo hauen zatiak berriro erabili ahal izateko prestatzen dira bestelako transformaziorik gabe, horrela hondakinak izateari utzi ahal izateko dagozkien produktu-arau teknikoak eta kontsumo arauak betetzen badituzte.

Fuente: Ley 7/2022, de 8 de abril, de residuos y suelos contaminados para una economía circular.

Produktu bat estetikoki “berria bezala” egotera itzultzeko prozesua; horretarako, garbitu, leundu, margotu… egiten da, baita hondatutako osagaiak konpondu ere. Oro har, bigarren mailako merkatuetara bideratutako produktuak dira.

Sarrera- edo irteera-datuak ez datoztenak zuzeneko neurketetatik, baizik eta argitaratutako iturrietatik, estatistiketatik edo datu-iturrietatik (adibidez, merkataritza-datu-baseak eta doako datu-baseak) eta datu primarioak ordezkatzeko erabiltzen direnak.

Fuente: PEPecopassport

Baldintza naturaletan (aerobikoak eta/edo anaerobikoak) mikroorganismoen eraginez azkar deskonposatzeko gai den materiala. Egiaztatu: biodegradagarri plastikoa.

Mota guztietako organismo bizidunen aldakortasuna, espezieen barruko aniztasuna barne, espezieen eta ekosistemen artean.

Etxeetako, lorategietako, parkeetako eta zerbitzuen sektoreko landare-hondakin biodegradagarria, baita etxeetako, bulegoetako, jatetxeetako, handizkako dendetako, jantokietako, jatetxe kolektiboetako eta txikizkako kontsumo-establezimenduetako elikagai- eta sukaldaritza-hondakinak ere, besteak beste, eta elikagaiak eraldatzeko plantetako hondakin alderagarriak.

Fuente: Ley 7/2022, de 8 de abril, de residuos y suelos contaminados para una economía circular.

Birmanufakturatzeko prozesua erabilitako produktu bat jasotzean (bere bizitzaren amaieran) eta aldatzean datza, produktu berri baten ezaugarri berberak edo hobeak dituen produktu bat lortzeko. Prozesua 7 fasetan laburbil daiteke: biltzea, desmuntatzea, garbitzea, ikuskatzea, berregokitzea, mihiztatzea eta testatzea.

Fuente: Guía práctica de tecnologías para el proceso de remanufactura, Ihobe (2018)

Objektu bat birziklagarritzat hartzen da osatzen duten osagaiak birziklatzeko egokiak direnean. Plastikozko ontzien kasuan, Plastikoen Birziklatzaileen eta Plastikoen Birziklatzaileen Europako Elkarteak 2018an ezarritako birziklagarritasun-definizio bat dago. Birziklagarriak izateko, ontziek, besteak beste, dagoeneko biltzen den eta merkataritza-prozesuen bidez birziklatu daitekeen plastiko-mota batez eginda egon behar dute, produktu berrietan erabiltzeko lehengai bihurtzeko.

Fuente: La definición de «reciclabilidad» ocupa un lugar central en el proyecto de ley de envases de la UE. Aclima (enlace)

Hondakinen materialak berriro produktu, material edo substantzia bihurtzeko egiten diren balorizazio-eragiketa guztiak, bai jatorrizko xedearekin, bai beste edozein helbururekin. Material organikoa eraldatzea barne hartzen du, baina ez balorizazio energetikoa, ez erregai gisa edo betegarri gisa erabiliko diren material bihurtzea.

Fuente: Ley 7/2022, de 8 de abril, de residuos y suelos contaminados para una economía circular.

Produktu-sistema baten (edo zerbitzu baten) ondoz ondoko eta elkarri lotutako etapak, lehengaia eskuratzen denetik edo baliabide naturaletatik abiatuta sortzen denetik, honen azken xedapenera arte.

Fuente: Métodos de huella ambiental de productos y servicios. Análisis de ciclo de vida (2020)

“Life Cycle Thinking” ingelesez. Esparru honetan, produktu, prozesu edo zerbitzu baten ikuspegi holistikoa hartzen da kontuan, produkziotik hasi eta kontsumitu arte edo bizitza baliagarria amaitzeraino erabili arte.

“Bizitza teknikoa” ere deitzen zaio, produktu edo zerbitzu batek izan dezakeen gutxi gorabeherako iraupena, sortu den funtzioa behar bezala betez. Tradizionalki, bizitza erabilgarria bizi-ziklo bakar gisa ulertzen da. Ekonomia zirkularraren ikuspegiaren helburua da bizitza erabilgarria ez bukatzea lehen zikloarekin, baizik eta hainbat bizi-ziklotan luzatzea.

Fuente: Informes Sectoriales BEdC

Objektu bati ikuspuntu teknologiko eta mekanikotik eta sortu zeneko funtzioa betez, funtzional eta operatibo izaten jarraitzeko kalkulatzen zaion gutxi gorabeherako iraupena.

Produktu-sistema batek bizi-zikloan izan ditzakeen sarrerak, irteerak eta ingurumen-inpaktuak biltzea eta ebaluatzea.

Fuente: Métodos de huella ambiental de productos y servicios. Análisis de ciclo de vida (2020)

Produktu-sistema baten sarrerak eta emaitzak bilketa eta kuantifikazioa bizi-zikloan zehar.

 

BZAren (Bizi Zikloaren Analisia) edo ingurumen-aztarnaren txostena produktu, zerbitzu edo prozesu batek bere bizi-ziklo osoan zehar dituen ingurumen-inpaktuen ebaluazio sistematikoaren emaitzak aurkezten dituen dokumentua da. Azterketa hori egiteko, metodologia estandarizatu bat erabiltzen da, eta etapa bakoitzean sortzen diren baliabideen kontsumoari, emisioei eta hondakinei buruzko datu kuantitatiboak erabiltzen dira, lehengaien erauzketatik eta azken ezarketara arte.

Txosten horiek hainbat aukeraren ingurumen-iraunkortasuna ebaluatzeko eta konparatzeko, hobetze-arloak identifikatzeko, informazioan oinarritutako erabakiak hartzen laguntzeko eta industrian, nekazaritzan, garraioan eta beste sektore batzuetan praktika iraunkorragoen ezarpena sustatzeko erabiltzen dira.

C

Irabazi-asmorik gabeko erakunde independentea da, ingurumen-arloko informazio korporatiboaren datu-baserik handiena kudeatzen duena. Ekintzen eta politiken ingurumen-inpaktua neurtuz, CDPk enpresa pribatu zein publikoak bideratzen ditu ekonomia jasangarri baterantz erabakiak hartzera, eta informazio hori guztia biltzen du inbertitzaileentzat eta interes-taldeentzat erreferentzia-tresna gisa balio duten enpresen sailkapenak urtero egiteko.

Fuente: CDP

The Common International Classification of Ecosystem Services (CICES) erakundearen helburua ekosistemek giza ongizateari egiten dizkioten ekarpenak sailkatzea da.

WBCSDko (World Business Council for Sustainable Development) kide diren enpresek diseinatutako adierazle-multzoa dira. Hauek ekonomia zirkular baterako trantsizioan dauden enpresen aurrerabidea neurtzen dute. Adierazle horiek barne funtsezko arloak barne hartzen dituzte, hala nola produktu zirkularren diseinua, baliabideen kudeaketa, material birziklatuen erabilera, produktuen bizitza erabilgarriaren hedapena eta hondakinen murrizketa. CTIek neurketa-gida eta -esparru bat eskaintzen dute, enpresek beren jarduera zirkularra ebaluatu eta jasangarritasunaren aldeko ekintza zehatzak har ditzaten.

D

Ezarritako baldintzak betetzeko gaitasunari buruzko datuen ezaugarriak. Datuen kalitateak hainbat alderdi biltzen ditu, hala nola teknologiaren, geografiaren eta denboraren aldetik duen adierazgarritasuna, eta inbentarioko datuen osotasuna eta zehaztasuna.

Fuente: Recomendación CE

Erosle edo inbertitzaile izan daitekeen enpresa edo pertsona baten inguruan egiten den ikerketa- edo ikuskapen-prozesua da. Beraz, finantza-erregistro guztiak zehatz-mehatz berrikusi eta aztertu behar dira.

Fuente: Enlace

Deskarbonizazioa, Energiaren Nazioarteko Agentziaren (ENA) arabera, erregai fosilen menpekotasuna eta horiekin lotutako berotegi-efektuko gasen emisioa murrizteko edo ezabatzeko prozesua da, karbono-emisio baxua erakusten duen ekonomia lortzeko asmoz. Energia-iturri garbiagoetarako eta berriztagarrietarako trantsizioa ahalbidetzen duten teknologiak eta praktikak hartzea eskatzen du, baita energia-eraginkortasuneko neurriak ezartzea ere.

Fuente: IEA

Teknologia digitala ekonomia osoan ezartzeko prozesua, produkzioari, kontsumoari eta enpresen antolaketari, egiturari eta kudeaketari eragiten diona.

Fuente: Informes Sectoriales BEdC

“Circular Design Thinking” ingelesez. Diseinuaren ikuspegi honek ekonomia zirkularraren printzipioekin bat datozen produktuak eta soluzioak sortzea du helburu.

E

Hondakin bihurtu diren elikagai guztiak (Europako Parlamentuaren eta Kontseiluaren 2002ko urtarrilaren 28ko 178/2002 (EE) Erregelamenduaren 2. artikuluan definitzen diren bezala, elikagai-legeriaren printzipio eta betekizun orokorrak ezartzen dituena, Elikagaien Segurtasunerako Europako Agintaritza sortzen duena eta elikagaien segurtasunari buruzko prozedurak finkatzen dituena).

Fuente: Ley 7/2022, de 8 de abril, de residuos y suelos contaminados para una economía circular.

Ingurumenean izan ditzakeen eragin negatiboak minimizatuz diseinatu, antolatu eta gauzatu den ekitaldia; erakunde antolatzaileentzat eta tartean dauden eragileentzat legatu positiboa utziz.

Fuente: Programa de las Naciones Unidas para el Medio Ambiente.

Ekoberrikuntza, Europar Batasuneko Ingurumen Arloko Ekintza Programaren arabera, honela definitzen da: ingurumena babesten, baliabideak eraginkortasunez erabiltzen eta ingurumenean inpaktu negatiboak murrizten laguntzen duten produktuak, prozesuak, zerbitzuak eta negozio-ereduak sortzea eta aplikatzea. Ekoberrikuntzaren helburua ingurumen- eta ekonomia-onurak sortzen dituzten konponbide berritzaileak sustatzea da, ekonomia zirkular baterako trantsizioa sustatuz. Helburua enpresen lehiakortasuna bultzatzea eta, aldi berean, ingurumen-inpaktuak murriztea eta hainbat industria-sektoretan jasangarritasuna sustatzea da.

Fuente: European Union’s Environmental Action Programme

Ekodiseinua, ingurumenerako diseinu gisa ere ezaguna, ingurumen-aldagaia produktu industrialen diseinu-prozesuaren irizpideen artean sartzen duen metodologia bat da, hau da, irizpide hori lehengo beste faktore batzuei gehitzen die, hala nola kostu ekonomikoei edo kalitateari. Azkeneko helburua da produktuen ingurumen-errendimendua hobetzea euren bizi-ziklo osoan.

Fuente: IHOBE

Ekonomia zirkular baterako diseinu zirkularra edo ekodiseinua ere esaten zaio. Ekonomia zirkularraren printzipioak integratzen dituen diseinua da, eta zikloak etengabe itxiz balioa atxikitzea du helburu.

Produktu-ekoizleek produktu baten bizi-zikloko hondakin-fasearen kudeaketaren finantza-erantzukizuna edo finantza- eta antolaketa-erantzukizuna beren gain hartuko dutela bermatzeko hartutako neurrien multzoa.

Fuente: Ley 7/2022, de 8 de abril, de residuos y suelos contaminados para una economía circular.

Ekonomia zirkularra produkzio- eta kontsumo-eredu bat da, zeinak materialak eta produktuak ahalik eta gehien partekatu, alokatu, berrerabili, konpondu, berritu eta birziklatzea ahalbidetzen duen balio erantsi bat sortzeko. Horrela, produktuen bizi-zikloa zabaldu egiten da. Praktikan, hondakinak ahalik eta gehien murriztea ere esan nahi du. Produktu bat bere bizitzaren amaierara iristen denean, bere materialak ekonomiaren barruan mantentzen dira ahal den guztietan. Horiek behin eta berriz erabil daitezke, eta, horrela, balio gehigarri bat sortzen da.

Fuente: Noticias parlamento europeo

Landare-, animalia- eta mikroorganismo-komunitateen eta ingurune bizigabearen konplexu dinamikoa, unitate funtzional gisa elkarreraginez.

Elikagaiak prestatzean eta garraiatzean elikagaiak galtzea eta elikagai-kate osoan elikagaiak alferrik galtzea.  

Fuente: FAO

Balorizazioa ez den beste edozein eragiketa, baita eragiketaren bigarren mailako ondorioa substantzia edo materialak aprobetxatzea, baldin eta tratatutako hondakinaren pisuaren % 50 gainditzen ez badute, edo energia aprobetxatzea denean ere. Ekonomia zirkular baterako hondakinei eta lurzoru poluituei buruzko apirilaren 8ko 7/2022 Legearen III. eranskinean ezabatze-eragiketen zerrenda ez-zehatza aurkitu daiteke.

Fuente: Ley 7/2022, de 8 de abril, de residuos y suelos contaminados para una economía circular.

Europako Parlamentuaren eta Kontseiluaren 2001eko martxoaren 19ko 761/2001 Europako Erregelamenduak «Ingurumena Kudeatzeko eta Ikuskatzeko Erkidegoko Sistema» (EMAS) arautu eta definitzen du. Ingurumena kudeatzeko sistema hau, nazioartean EMAS (Eco-Management and Audit Scheme) sistema bezala ezagutzen dena, erakundearen gardentasunaren betekizuna (ingurumen-adierazpena argitaratzea), langileen parte-hartzea eta emaitza errealen neurketa bezalako alderdiak barne hartzen ditu.

Emisioak airera ematen diren gas-askatzeak dira. Berotegi-efektuko gasen emisioak karbono-aztarnaren kalkuluaren bidez zehazten dira, eta berotegi-efektuko gasen inbentarioetan jasotzen dira, txostena egiteko.

Berotegi-efektuko gasaren emisio-faktorea, berotegi-efektuko gasen emisioak eragiten dituzten jardueren datuak berotegi-efektuko gasen isurketarekin lotzen dituen koefizientea da.

Eraikuntza- eta eraispen-jarduerek sortutako hondakinak.

Fuente: Ley 7/2022, de 8 de abril, de residuos y suelos contaminados para una economía circular.

Eraikuntza industrializatua, eraikuntza modularra edo offsite eraikuntza tradizionalaren alternatiba bat da. Bere ezaugarri nagusia da eraikuntzaren osagaiak tailerrean ekoizten direla, ondoren, azken kokalekura garraiatzeko eta bertan mihiztatzeko.

Fuente: Informes Sectoriales BEdC

Erakunde batekin lotutako jarduerek – partzialki edo osotasunean – izan ditzaketen sarrerak, irteerak eta ingurumen-inpaktuak biltzea eta ebaluatzea, bizi-zikloaren ikuspegia hartuta.

Enpresa pribatuetako hornidura eta zerbitzu korporatiboen erosketan eta kontratazioan ingurumen-alderdiak sartzeari esaten zaio. Ingurumen-irizpide horiek ez dira soilik produktu edo zerbitzuen ingurumen-ezaugarrietan oinarritzen, baita hornitzaileen portaeran ere.

Fuente: Basque Ecodesign Center

Produktu edo zerbitzu bat erostea. Produktu edo zerbitzu horrek, bizi-zikloak irauten duen bitartean, kalitate-maila egokia eskaintzen du, oinarrizko erabilgarritasun bereko beste batzuekin alderatuta, baina ingurumen-inpaktu globala gutxiago eragiten du, baliabide gutxiago behar dituelako (materialak, ura, energia, etab.), hondakinen eta emisioen sorrera saihestu edo murrizten duelako, elementu toxikorik ez duelako, ondoren birziklatzea eta berreskuratzea errazten duelako eta/edo material birziklatuak gehitzen dituelako.

Fuente: CUADERNO DE IDEAS GRUNVER

Prozesu bat da non agintari publikoak beren bizi-zikloan ingurumenean eragin txikia duten salgaiak, zerbitzuak eta obrak erosten saiatzen diren, beren ordez eskuratuko lituzketen oinarrizko funtzio bera duten beste salgai, zerbitzu eta obra batzuekin alderatuta.

Fuente: ACLIMA

Hondakinen errausketa prozesu bat da, zeinetan hondakinak oxigenoaren presentzian tenperatura altuen eraginpean jartzen dira, suntsitze termikoa gerta dadin. Prozesuak beroa sortzen du, eta energia sortzeko ere erabil daiteke. Hala ere, gas eta hondakin solido, likido edo gaseosoen emisioak ere sor ditzake, eta horiek behar bezala tratatu behar dira, ingurumen-inpaktu negatiboak minimiza daitezen. Hondakinen errausketak legedian eta araudi aplikagarrietan ezarritako baldintzak bete behar ditu, hondakinen tratamendu segurua eta, ingurumen aldetik arduratsua, ziurtatzeko.

Fuente: Agencia Europea de Medio Ambiente (European Environment Agency, EEA)

Konparazioak burutzeko patroia edo erreferentzia-puntua. Produktuaren Ingurumen Aztarnaren testuinguruan, «erreferentzia-balio» terminoa EBko merkatuan saldutako produktu adierazgarriaren ingurumen-portaeraren batez bestekoari dagokio.

Fuente: Recomendación CE

Landareen eta animalien deskonposaketatik sortutako erregaiak. Erregai fosilak lurrazalean daude eta karbonoa eta hidrogenoa dituzte, erretzean energia sortzen duten bi osagai. Ikatza, petrolioa edo gasa erregai fosilen adibideak dira.

Diseinuan eta antolaketan ingurumen-neurriak integratzen dituzten EAEko ekitaldiak aintzatesten dituen Ihobek kudeatutako ziurtagiria, inplikatutako eragile guztien motor eta sentsibilizazio gisa jardunez.

Fuente: Erronka Garbia

Environmental (ingurumena), Social (gizartea) eta Governance (gobernantza) siglak. Hiru irizpide horiek enpresen jasangarritasunaren eta etikaren arloko jarduna ebaluatzeko esparru gisa erabiltzen dira, eta konpainien kulturan eta eragiketetan iraunkortasuna eta etika txertatzeko gida gisa balio dute. Konpainien erabakiak hartzean ESG irizpideak kontuan hartzeak, besteak beste, aukerak antzemateko eta arriskuak saihesteko balio du.

Iritzi, puntuazio edo bien arteko konbinazio bat, erakunde, finantza-tresna, finantza-produktu edo enpresa baten ASG profilari edo ezaugarriei dagokienez, edo ASG arriskuekiko esposizioari dagokionez, edo pertsonengan, gizartean eta ingurumenean duen eraginari dagokionez. Horiek ezarritako metodologian eta kalifikazio-kategorien sailkapen definituko sistema batean oinarritzen dira, eta hirugarrenei ematen zaizkie, ASG kalifikazio hori esplizituki “kalifikazio” edo “ASG puntuazio” gisa inskribatzen den kontuan hartu gabe.

Etxeetan sortutako hondakin arriskutsuak edo ez-arriskutsuak. Etxeko hondakintzat hartuko dira, halaber, osaeran eta kantitatean antzekoak diren zerbitzu eta industrietan sortutako hondakinak, zerbitzuaren edo industriaren beraren jardueraren ondorioz sortzen ez direnak. Kategoria honetan sartzen dira, halaber, etxeetan sortzen diren hondakinak, hala nola, sukaldeko olio erabiliak, tresna elektriko eta elektronikoak, ehunak, pilak, metagailuak, altzariak, tresnak eta koltxoiak, bai eta eraikuntzako eta etxeko konponketako obra txikietako hondakinak. Etxeko hondakintzat hartuko dira bide publikoak, berdeguneak, jolas eremuak eta hondartzak garbitzetik sortutako hondakinak, etxeko animalia hilak eta abandonatutako ibilgailuak.

Fuente: Ley 7/2022, de 8 de abril, de residuos y suelos contaminados para una economía circular.

“Europako ekoetiketa”, Europar Batasuneko etiketa ekologikoa ere esaten zaiona, Europako Batzordeak ezarritako ingurumen-estandar altuak betetzen dituzten produktu eta zerbitzuei ematen zaien bereizgarri ofiziala da. Etiketa horrek produktua edo zerbitzua ebaluatu dela eta bere bizi-zikloan zehar ingurumenean duen eraginari dagokionez irizpide zorrotzak betetzen dituela ziurtatzen du, alderdi hauek barne: baliabide naturalen kontsumoa, kutsatzaileen emisioak, hondakinen kudeaketa eta energiaren erabilera eraginkorra. Europako ekoetiketak informazio fidagarria eta gardena ematen die kontsumitzaileei, erabaki iraunkorragoak hartzeko eta ingurumena errespetatzen duten produktuak aukeratzen laguntzeko.

Europako Itun Berdea ekimen politikoen sorta bat da, eta horren helburua da EB trantsizio ekologikorako bidean kokatzea, hemendik 2050era neutraltasun klimatikoa lortzeko. EB ekonomia moderno eta lehiakorra duen gizarte zuzen eta oparo bihurtzeko oinarria da.

Fuente: European Council

Nitrogeno eta fosforo konposatuen kontzentrazioa handitzea, zianobakterioen, algen edo goiko uretako landareen hazkunde azeleratua eraginez, ur-ingurunean dauden populazio biologikoen orekan eta uraren kalitatean gorabehera negatiboak sorraraziz.

G

Eraispen-jardueren sekuentziazioa sustatzen duen teknika, bizi-amaierara iristean eraikitako aktibo baten osagaiak bereizi eta sailkatzeko aukera ematen duena. Hartara, materialak errazago berreskuratzen eta berrerabiltzen dira.

Fuente: Informes Sectoriales BEdC

“Upcycling” ingelesez, materialak kalitate handiagoko produktu bihurtzen dituen birziklatze prozesua.

Garapen Iraunkorrerako Agendan 2030an formulatutako prozesu parte-hartzaile baten bidez Nazio Batuek herrialde guztietarako ezarri zituzten munduaren garapenerako 17 helburuak: pobreziari eta goseari amaiera ematea; osasuna eta ongizatea, hezkuntza, genero-berdintasuna, ur garbia, energia eta lan duina bermatzea; azpiegiturak, hiriak eta kontsumo erresiliente eta jasangarria eraikitzea eta sustatzea; desberdintasunak murriztea; lurreko eta itsasoko ekosistemak babestea; bakea, justizia eta aliantzak sustatzea; eta klima-aldaketari aurre egiteko premiazko neurriak hartzea.  

Fuente: United Nations

Erakundeen berotegi-efektuko gasen emisioak neurtzeko eta kudeatzeko esparru global estandarizatua ezartzen duen tresna.

Terminoa ingelesezko green (berdea) eta washing (garbitua) hitzetatik dator, eta marketin-estrategia “neurrigabea” eta “engainagarria” da. Marka horrek, berez, ingurumena errespetatzen ez duenean saltzen saiatzen da. Praktika horrek bi ondorio ditu: batetik, kontsumitzailea engainatzea, eta, bestetik, berotegi-efektua eta klima-aldaketa eragiten dituzten gasen murrizketarekin ez betetzea.

Fuente: Enlace

H

Termino honen arabera, karbono gutxiko ekonomia eta gizarte batean, CO₂-aren emisioak atmosferako kontzentrazioa epe luzera egonkortzeko behar direnak baino txikiagoak dira.

Fuente: Informes Sectoriales BEdC

Toxikotasun-maila jakin bat duten eta tratamendu berezia behar duten hondakin espezifikoak (91/689/EE Zuzentarauan eta 2532 EE Erabakian adierazten den bezala).

Fuente: Informes Sectoriales BEdC

“Hondakin arriskutsua”ren definizioak barnebiltzen ez duen hondakina, hondakinei eta lurzoru kutsatuei buruzko uztailaren 28ko 7/2022 Legearen arabera.

Fuente: De la ley 7/2022, de 8 de abril, de residuos y suelos contaminados para una economía circular.

Edukitzaileak baztertzen duen edo botatzeko asmoa edo betebeharra duen edozein substantzia edo objektu.

Fuente: Ley 7/2022, de 8 de abril, de residuos y suelos contaminados para una economía circular.

Edozein eragiketa, zeinen emaitza nagusia hondakinak helburu erabilgarri bat izatea den, beste modu batera funtzio partikular bat betetzeko erabiliko liratekeen beste material batzuk ordezkatzearen bidez; edo, oro har, hondakina funtzio hori instalazioan edo ekonomian orokorrean betetzeko prestatzea. Ekonomia zirkular baterako hondakinei eta lurzoru kutsatuei buruzko apirilaren 8ko 7/2022 Legearen II. eranskinean balorizazio-eragiketen zerrenda ez-zehatza aurkitu daiteke.

Fuente: Ley 7/2022, de 8 de abril, de residuos y suelos contaminados para una economía circular.

Hondakinak biltzea, garraiatzea, balorizatzea eta ezabatzea, sailkapena eta aldez aurreko beste eragiketa batzuk barne; halaber, eragiketa horiek zaintzea eta zabortegiak itxi ondoko mantentze-lanak egitea. Negoziatzaile edo agente gisa egindako jarduketak ere sartzen dira.

Fuente: Ley 7/2022, de 8 de abril, de residuos y suelos contaminados para una economía circular.

Balorizatzeko edo ezabatzeko eragiketak, balorizatu edo ezabatu aurreko prestaketa barne.

Fuente: Ley 7/2022, de 8 de abril, de residuos y suelos contaminados para una economía circular.

Bezero eta kontsumitzaileen eskaeren gogobetetzean zuzenean edo zeharka inplikatuta dauden alderdi guztiak. Balio-katea terminoarekin alderatuta hornikuntza-kateak, oro har, enpresatik bezerorako ondasun- eta zerbitzu-fluxuari egiten diola erreferentzia, eta kostuak murriztean eta bikaintasun operatiboa lortzean jartzen du fokua.

Fuente: Publicación “Comprometidos con la tracción ambiental en la cadena de suministro” Ihobe

Hornikuntza-kate osoa ingurumena hobetzeko helburu komun baterantz bultzatzeko ahalmena duen enpresa batek gauzatutako ekintza. Ekintza hori ekoizlearen “uretan gora” zein “uretan behera” egingo da.

Fuente: Publicación “Comprometidos con la tracción ambiental en la cadena de suministro” Ihobe

Hornidura-katean, “hornitzaile” terminoak ekoizlearen “uretan gora”-ko bi agenteri aipamen egiten die: lehengaien fabrikatzaileei eta hornitzaileei

I

Bizi-zikloaren azterketaren testuinguruan, “ibaian behera” terminoa produktu edo zerbitzu bat sortzearen ondorengo etapari dagokio. Hau da, hondakinen kudeaketa, birziklapena, azken ezartzea edo berrerabilera.

Fuente: https://normative.io/insight/upstream-downstream-emissions/

Aurreko jardueren (edo ibaian gorako jardueren) zeharkako inpaktuak materien eta energiaren erabilerari eta enpresak produktu-zorroa ekoizten laguntzeko eskuratutako ondasun edo zerbitzuen hornidurari lotutako isuriei dagozkie. Erakundearen limiteei dagokionez, hornidura-katearen aurreko etapei dagozkie.

Fuente: Guía metodológica para la aplicación de la huella ambiental corporativa del BEdC (2021)

Laugarren industria-iraultza irudikatzen duen adierazpena, industria-balioaren katearen antolaketaren eta kontrolaren etapa berri bat. Fabrikazio/produkzioaren eta balioa sortzeko prozesuen eraldaketa digitala dakar berekin, adimen artifiziala eraldaketa horren elementu nagusia izanik, lotura estua duena gero eta datu-kopuru handiagoak metatzearekin, horiek prozesatzeko algoritmoak erabiltzearekin eta sistema eta gailu digitalen interkonexio masiboarekin.

Fuente: Informes Sectoriales BEdC

Industria jarduerak bere jarduera nagusiaren ondorioz sortutako produkzio, fabrikazio, eraldaketa, erabilera, kontsumo, garbiketa edo mantentze prozesuetatik sortutako hondakinak.

Fuente: Ley 7/2022, de 8 de abril, de residuos y suelos contaminados para una economía circular.

Ingurumenarekin elkarreragin dezakeen erakunde baten jarduera, produktu edo zerbitzuen elementua. Aspektu batek ingurumen-inpaktu bat baino gehiagorengan eragin dezake.

Fuente: Métodos de huella ambiental de productos y servicios. Análisis de ciclo de vida (2020)

Ingurumena izaki bizidunengan eta giza jardueretan eragin zuzena edo zeharkakoa izan dezaketen eragile fisiko, kimiko, biologiko eta sozialen multzoa da. Ingurumenean espezie bizi guztien elkarrekintzak, klima, baliabide naturalak edo faktore ukiezinak, hala nola kultura, sartzen dira.

Fuente: RAE

Ingurumen Aztarna ingurumeneko eraginaren irizpide anitzeko adierazlea da, eta giza eta/edo enpresa-jarduerak ingurumenean dituen ondorioak adierazten ditu, bizi-ziklo osoaren ikuspegitik.

Fuente: Entrada blog HA Grunver

Baliabide naturalak behar bezala erabiltzera bideratuta dagoen jasangarritasuna, egungo beharrak asetzeko, etorkizuneko belaunaldiek eurenak asetzeko duten gaitasuna arriskuan jarri gabe.

Giza jarduerek ingurumenean duten eragin positibo edo negatiboa da. Gizakiaren eta haren ingurune naturalaren arteko elkarrekintzaren ondorioak dira, besteak beste, ekosistemen eraldaketa, baliabide naturalen degradazioa, airearen, uraren eta lurzoruaren kutsadura eta biodibertsitatearen galera. Ingurumen-eragina hainbat mailatan eman daiteke, maila lokaletik globalera, eta hainbat giza jardueraren ondorio izan daiteke, hala nola industria, nekazaritza, garraioa eta eraikuntza.

Fuente: Agencia de Protección Ambiental de los Estados Unidos (EPA) (Adaptado)

Merkataritza-jarduerak kapital naturalean duen eragin negatibo edo positiboa.

Produktu edo sistema batek hainbat alderditan izan ditzakeen ingurumen-ondorioak ebaluatu eta kuantifikatzeko erabiltzen den adierazle-multzo espezifikoa da; besteak beste, klima-aldaketa, lurzoruaren azidifikazioa, eutrofizazioa eta baliabide naturalen amaitzea.

Fuente: Programa de Evaluación del Ciclo de Vida (PEF) de la Unión Europea

Klima Aldaketari buruzko Adituen Gobernu arteko Taldea (IPCC) 1988an sortu zen, klima-aldaketari buruzko ezagutza zientifikoen, teknikoen eta sozioekonomikoen egoeraren ebaluazio integralak egiteko, baita kausak, balizko ondorioak eta erantzuteko estrategiak ere.

Fuente: ipcc.ch

Erakunde baten karbono-aztarnari (HC) eta haren kalkuluan aztertzen diren emisio-iturriei dagokienez, irismen terminoa erabiltzen da, eta Berotegi Efektuko Gasen Protokoloaren (GHG Protocol) metodologiaren arabera sailkatzen da, 1, 2 eta 3 irismenetan:

1. irismena: erakundearen BEGen zuzeneko emisio guztiak biltzen ditu. Adibidez, galdara, labe, ibilgailu eta abarretako errekuntzetatik datozen emisioak, erakunde horrenak direnak edo hark kontrolatzen dituenak.

2. irismena: erakundeak erosi eta kontsumitutako elektrizitate-sorkuntzari lotutako BEGen zeharkako emisioak sartzen dira.

3. irismena: 1. eta 2. irismenek barneratzen ez dituzten zeharkako beste emisio batzuk dira, eta erakundeaz kanpoko jarduerekin daude erlazionaturik. Kategoria honen barruan sailkatuta egon daitezke erakundeak eskuratzen dituen materialen erauzketa eta ekoizketa, laneko bidaiak edo lehengaiak, erregaiak eta produktuak garraioa. GHG Protocol-ek 3. irismen-emisioak ur-gora eta -behera sailkatzen ditu, alde batetik; eta, bestetik, 15 kategoriatan.

Fuente: GUÍA PARA EL CÁLCULO DE LA HUELLA DE CARBONO Y PARA LA ELABORACIÓN DE UN PLAN DE MEJORA DE UNA ORGANIZACIÓN – Ministerio para la Transición Ecológica

Prozesu unitario batetik ateratzen den produktuen, materialen edo energiaren fluxua.

Prozesu unitario batetik ateratzen diren produktuak, materialak edo energia. Produktuek eta materialek lehengaiak, tarteko produktuak, koproduktuak eta emisioak barne hartzen dituzte. Irteera-fluxuek oinarrizko fluxuak hartzen dituzte kontuan.

Fuente: Recomendación CE 2021

ISO 14040 araua Bizi Zikloaren Analisia (BZA) egiteko printzipio eta betekizun orokorrak definitzen dituen estandarra da. Horren bidez, produktu edo sistema batek bere bizi-zikloan zehar dituen ingurumen-inpaktuak modu integralean ebaluatu eta komunikatu daitezke.

ISO 14044 araua nazioarteko estandar bat da, eta ISO 14040 arauak baino jarraibide zehatzagoak eta zehatzagoak ematen ditu BZA osoa eta koherentea egiteko, azterlanaren etapa bakoitzerako prozedura teknikoak eta jarraibideak barne.

ISO 14064 araua nazioarteko estandarren multzo bat da, eta berotegi-efektuko gasen (BEG) emisioak eta emisio-murrizketak neurtzeko, kuantifikatzeko eta egiaztatzeko jarraibideak ematen ditu. Estandar horiek BEGen inbentarioak diseinura eta garapenera bideratzen dira, baita berotegi-efektuko gasen txostenak balioztatzera eta egiaztatzera ere.

ISO 14067 araua nazioarteko estandarra da, eta produktu jakin baten karbono-aztarna kuantifikatzeko eta komunikatzeko baldintzak eta jarraibideak ezartzen ditu. Produktuaren bizi-zikloan zhear berotegi-efektua eragiten duten gasen (BEG) emisioek duten eragina ebaluatzen du, lehengaien erauzketatik, bizitza erabilgarriaren amaieraraino.

J

Bizi-zikloaren inbentarioak (ICV) modelizatzean prozesuei lotutako informazioa. Prozesu baten jarduerak adierazten dituzten prozesu-kateetako ICVren emaitza agregatu bakoitza dagozkion jarduera-datuekin biderkatzen da, eta, ondoren, konbinatu egiten dira prozesu horri lotutako karbono-aztarna eta/edo ingurumen-aztarna zehazteko.

Fuente: Recomendación CE 2021

Orainaldiko beharrak asetzeko printzipioa, etorkizuneko belaunaldiak haienak betetzera konprometitu gabe.

Jasangarritasun honek enpresa baten epe luzeko garapen ekonomikoa babesten du, eta, aldi berean, ingurumen- eta gizarte-elementuak babesten ditu.

Gizarte-kohesioa eta -ongizatea sustatu nahi dituen jasangarritasuna, pobrezia eta desberdintasunak murriztuz.

K

Modu konbinatuan gizakiarentzat onura- edo zerbitzu-fluxua sortzen duen baliabide berriztagarrien eta berriztaezinen stocka. Baliabideak, ingurumena, espezieak, habitatak edo ekosistemak deskribatzeko modu bat da (batzuetan “stock” gisa ezagutzen dena), eta zerbitzu ekosistemiko eta abiotikoen (batzuetan “fluxu” bezala agertzen dena) onurei eusten die.

Fuente: Natural Capital Protocol – Natural Capital Coalition

Sailkatutako sarrera/irteera bakoitzak bere ingurumen-inpaktuaren kategoriaren arabera duen ekarpenaren magnitudearen kalkulua, eta kategoria bakoitzaren barruan egindako ekarpenen agregazioa.

Europar Batasuneko Bizi Zikloa Ebaluatzeko Programaren (PEF) arabera, “karakterizazio-faktoreak” inpaktu-kategoria desberdinen ingurumen-inpaktua kuantifikatzeko erabiltzen diren zenbakizko koefizienteak edo balioak dira, besteak beste, klima-aldaketa, lurzoruaren azidifikazioa eta eutrofizazioa. Faktore horiei esker, sistema baten sarrerak eta irteerak balio bihurtzen dira, eta balio horiek ingurumen-eragin zehatzetan duten eragina adierazten dute. Karakterizazio-faktoreak funtsezkoak dira bizi-zikloaren azterketan eta ingurumen-aztarnaren ebaluazioan, ingurumen-erabakiak hartzeko datu kuantitatiboak emaitza esanguratsu bihurtzen laguntzen baitute.

Karbono-aurrekontuak berotze globala helburu jakin baten barruan dagoen bitartean atmosferara aska daitezkeen berotegi-efektuko gas guztien kopurua dira, hala nola batezbesteko globalaren igoera 1,5 Celsius gradutara mugatzea industriaurreko mailetatik gora. Aurrekontu horiek mundu-mailan esleitzen diren emisio-kopuru mugatua irudikatzen dute, eta zuzentasunez banatu behar dira, klima-aldaketaren eragin okerrenak saihesteko.

Fuente: IPCC. “Informe especial sobre el calentamiento global de 1,5 grados Celsius”. 2018.

Produktu-, zerbitzu-, erakunde- edo jarduera-sistema batean berotegi-efektuko gasen emisioen eta lekualdaketen batura, CO₂ baliokide gisa adierazita eta bizi-zikloaren ebaluazioan oinarrituta, klima-aldaketaren inpaktu bakarraren kategoria erabilita.

Fuente: ISO 14067-2019

Nazioarteko tresna honen bidez, enpresek beren isurketak konpentsatu ditzakete berotegi-efektuko gasak saihesten edo harrapatzen dituzten proiektuetan inbertituz. Karbono-kredituak isurketa-baimen bat dira, eta enpresa bakoitzak kreditu bakoitzeko tona bat CO₂ isurtzeko eskubidea du. Erabilitako sistemaren arabera, erakunde bakoitzak kreditu kopuru mugatua du, eta bi modutara eros ditzake berriak: karbono-kredituen merkatuan hirugarren bati erosiz edo horiek arintze-proiektuen bidez sortuz, adibidez, basoberritzearen bidez karbonoa harrapatuz.

Ingurumen inpaktuak edo ingurumen kargak produktu, zerbitzu edo prozesu baten bizi zikloaren alderdi batetik beste batera transferitzea.

Klima-aldaketa Lurreko klimaren aldaketa globalari esaten zaio, atmosferan berotegi-efektua eragiten duten gasak (BEG) gehitzearen ondorioz. Gas horiek gure eguneroko bizitzako jardueren ondorioz iristen dira atmosferara: erregai fosiletatik (ikatza, petrolioa eta gasa), prozesu industrialatik, hegazkinez edo autoz egindako bidaietatik, edo etxeko etxetresna elektrikoak erabiltzeagatik.

Fuente: Guía de la Convención sobre el Cambio Climático y el Protocolo de Kyoto

Klima-sistemaren behartze antropogenikoa murrizteko esku-hartze antropogenikoa, berotegi-efektuko gasen iturriak eta emisioak murrizteko eta berotegi-efektuko gasen hustubideak hobetzeko estrategiak biltzen dituena.

Fuente: IPCC

Giza sistemetan, klima errealera edo proiektatura egokitzeko prozesua eta haren ondorioak, kalteak arintzeko edo aukera onuragarriak aprobetxatzeko. Sistema naturaletan, klima errealera egokitzeko prozesuak eta haren ondorioek; gizakiaren esku-hartzeak proiektatutako klimara eta haren ondorioetara egokitzea erraztu dezake.  

Fuente: IPCC

Enpresa batek sektore jakin batean murriztu ezin izan diren isuriak orekatzeko egiten dituen ekintzak edo inbertsioak, balio-katetik kanpoko CO₂ kopuru bilduz edo saihestuz.

Fuente: Forética

Produktu batek kalteak edo matxurak izan ondoren konpontzeko edo berriztatzeko duen gaitasuna.

Konposta egiteko material bat degradatu egin daiteke organismoen eraginez (hau da, biologikoki), eta karbono dioxidoa, ura, konposatu ez-organikoak eta biomasa sortzen dira denbora kontrolatuan. Material biodegradagarria ez da beti konpostagarria, baina konpost-egiteko moduko materiala beti da biodegradagarria.

Fuente: Enlace

Prozesu-unitate edo produktu-sistema bereko bi produktu edo gehiago.

Fuente: PEPecopassport

Kutsadura ingurumenean substantziak edo energia sartzea da, giza osasuna arriskuan jartzen duten, baliabide biziak eta ekosistemak kaltetzen dituzten eta ingurumenaren zerbitzu eta bestelako erabilera zilegiak kaltetu edo oztopatzen dituzten eragin kaltegarriekin.

Fuente: European Environment Agency

Kutsadura atmosferikoa arazo lokala nahiz globala da, berez nahiz erreakzio kimikoen ondorioz ingurumenean eta osasunean ondorio kaltegarriak eragiten dituzten zenbait substantziaren igorpenak eragina.

Fuente: MITECO

L

Sektore estrategikoetarako garrantzitsutzat jotako oinarrizko lehengaiak, hala nola energia berriztagarrietarako eta teknologia digital, espazial zein defentsakorako.

Fuente: Propuesta del nuevo Reglamento de Materias Primas Fundamentales (COM/2023/260 final)

Europar Batasuneko(EB) ekonomiarako garrantzitsutzat jotzen diren eta hornidura eteteko arrisku handia duten lehengaiak.

Fuente: Propuesta del nuevo Reglamento de Materias Primas Fundamentales (COM/2023/260 final)

Prozesatuta edo prozesatu gabe dagoen substantzia, tarteko edo amaierako produktuak fabrikatzeko insumo gisa erabiltzen dena, elikagaiak, pentsuak edo erregaiak gisa erabilitako substantziak izan ezik.

Fuente: Propuesta del nuevo Reglamento de Materias Primas Fundamentales (COM/2023/260 final)

Produktu edo osagaiek beren bizi-zikloan zehar egindako neurketen, saiakuntzen edo zuzeneko azterketen bidez bildutako jatorrizko informazioari dagokio, oso espezifikoa dena. Datu horiek zuzenean lortzen dira, eta ez dira publikoki eskuragarri dauden estimazioetan edo datu orokorretan oinarritzen.

Fuente: PEPecopassport

Utzitako hondakinen bidez perkolatzen den edozein likido, zabortegi batean isurtzen edo jasotzen dena.

Fuente: Directiva 1999/31/CE del Consejo, de 26 de abril de 1999, relativa al vertido de residuos

Substantzia jakin baten masa-unitate baten behartze erradiatiboa neurtzen duen indizea, aldi jakin batean metatua. Erreferentziako substantzia baten (adibidez, CO₂ unitate baliokideak) eta denbora-muga jakin batean (adibidez, PCG 20, PCG 100, PCG 500, 20, 100 eta 500 urterako, hurrenez hurren) adierazten da. Behartze erradiatiboari (substantziaren igorpenak eragindako fluxu energetikoa) eta atmosferan ematen duen denborari buruzko informazioa konbinatzean, PCGk substantzia batek azaleko/aireko interfazean munduko batez besteko tenperaturaren aldaketetan eragiteko duen gaitasuna neurtzea ahalbidetzen du, baita hainbat parametro klimatikotan eragindako aldaketak eta horien ondorioak ere, hala nola ekaitzen maiztasuna eta intentsitatea, eurien intentsitatea eta uholdeen maiztasuna, besteak beste.

Fuente: Recomendación CE 2021

M

Balorizazio energetikoa eta erregai gisa edo energia sortzeko bestelako baliabide gisa erabiliko diren materialen eraldaketa ez diren balorizazio eragiketa guztiak. Besteak beste, berrerabiltzeko prestaketa, birziklapena eta betegarri moduan erabiltzeko operazioak hartzen dira kontutan.

Fuente: Ley 7/2022, de 8 de abril, de residuos y suelos contaminados para una economía circular.

Enpresa baten merkataritza-mendekotasuna kapital naturalaren erabilerarekiko.

N

Balioa sortu, eman eta hartzeko baliabideak modu eraginkorragoan erabiltzeko negozio-eredua. Produktuaren bizi-ziklo osoan zehar osagaiak eta materialak birzirkulatzeko eta hondakinak murrizteko edo ezabatzeko aukera eman nahi du. Material iraunkorragoetara aldatzea, bizitza erabilgarria luzatzea edo produktu bat serbitizatzea ekar dezake.

Fuente: Informes Sectoriales BEdC

Klima Aldaketari buruzko Adituen Gobernu arteko Taldearen (IPCC) arabera, «Net Zero» edo «Zero neto» egoerak berotegi-efektua eragiten duten gasen (BEG) emisio antropogenikoak nabarmenki murrizten direla eta gainerako emisioak konpentsatzeko murrizketa eta konpentsazio ekintza nabariak ematen direla adierazten du.

Emisioak ahal den neurrian ezabatzea edo murriztea du lehentasuna, eta, orduan, bakarrik konpentsaziora jotzea saihestezinak diren emisioei aurre egiteko.

Enpresek, balio-katearen barruan zein kanpoan, atmosferako karbonoa ezabatzeko hartzen dituzten neurriak, enpresaren balio-katearen barruan emisio-iturri baten inpaktua indargabetzeko. Neurri horiek karbono- biltegiratzean edo hustutegietan oinarritzen dira.

Fuente: Forética

Etorkizun iraunkorragora bideratutako ikuspegi, praktika edo teknologiak dira, aurreko belaunaldietatik haratago doazen konponbide berritzaileak, eraginkortasunari, ingurumen-inpaktuen murrizketari eta berdintasun sozialaren sustapenari dagokienez. Ekimen horiek zerikusia izan dezakete energia berriztagarriekin, energia-eraginkortasunarekin, ekonomia zirkularrarekin, mugikortasun iraunkorrarekin, nekazaritza birsortzailearekin eta diseinu ekoeraginkorrarekin, besteak beste.

O

Bizi-zikloaren inbentarioan, oinarrizko fluxuek honako hau jasotzen dute: «aztertzen ari den sistemara sartzen den materia edo energia, ingurumenetik erauzitakoa, gizakiak aldez aurretik eraldatu ez duena, edo aztertzen ari den sistematik ateratzen den materia edo energia, gizakiak gerora eraldatu gabe ingurumenera askatzen dena». Oinarrizko fluxuen artean daude, adibidez, naturatik ateratako baliabideak edo atmosferara egindako emisioak eta uretara eta lurzorura egindako isurketak. Hauek ingurumen-aztarnaren inpaktu-kategorien karakterizazio-faktoreekin lotura zuzena dute.

Fuente: Recomendación CE 2021

Substantzia, nahasketa, mikroorganismo edo beste edozein material, berez edo beste material batzuekin nahastuta landareetan edo haien errizosferan, onddoetan edo mikosferan aplikatzen dena, edo errizosfera edo mikosfera osatzeko erabiltzen dena, landareei edo onddoei mantenugaiak emateko edo haien nutrizio-eraginkortasuna hobetzeko.

P

Juridikoki loteslea den klima-aldaketari buruzko nazioarteko ituna da, eta 196 partek onartu zuten COP21 Parisen, 2015eko abenduaren 12an, eta 2016ko azaroaren 4an jarri zen indarrean. Helburua da munduaren beroketa 2tik oso behera mugatzea, ahal dela 1,5 ºC, industriaurreko mailekin alderatuta. Parisko Akordioaren helburua epe luzeko helburuak lortzea da, munduko herrialdeen parte-hartzearen eta konpromisoaren bidez. Ekintza klimatikorako esparru globala ezartzean, hitzarmenak berotegi-efektuko gasen emisioak murriztea, klima-aldaketarekiko erresilientzia indartzea eta garapen-bidean dauden herrialdeei laguntzeko babes finantzarioa eta teknologikoa mobilizatzea du helburu.

Fuente: United Nations of Climate Change

Deskonposizio fisikoa edo biologikoa izateko gai den plastikoa; azken buruan, karbono dioxidoan (CO₂), biomasan eta uretan deskonposatzen da, eta, ontzien arloko Europako arauei jarraiki, konpostajearen eta digestio anaerobioaren bidez baloriza daiteke.

Fuente: Ley 7/2022, de 8 de abril, de residuos y suelos contaminados para una economía circular.

Gehigarriak dituzten material plastikoak, oxidazioaren bidez material plastikoa mikrozatietan zatitzea edo deskonposizio kimikoa eragiten dutenak.

Fuente: Ley 7/2022, de 8 de abril, de residuos y suelos contaminados para una economía circular.

Erabat edo zati batean plastikoz fabrikatutako produktua, ez dena sortu, diseinatu edo merkaturatu, bere bizitza baliagarriaren barruan hainbat zirkuitu edo errotazio osatzeko, ekoizle bati itzuliz, bete edo sortu zen helburu berarekin berrerabiltzeko.

Fuente: Adaptado de la Ley 7/2022, de 8 de abril, de residuos y suelos contaminados para una economía circular.

Produktu Kategoriaren Arauak bizi-zikloaren analisiak produktuaren ingurumen-adierazpenetarako oinarritzen diren arauak dira, funtzio baliokideak dituen produktu-familia baterako irizpide koherenteak ziurtatzen baitituzte. Arau tekniko gisa edo aitortutako programa baten bidez argitaratzen dira, eta funtzio baliokideak dituzten produktu-familientzat dira aplikagarriak.

Fuente: AENOR

Oinarrizko fluxuak eta produktu-fluxuak dituzten prozesu unitarioen multzoa, zehaztutako funtzio bat edo gehiago betetzen dituena, eta produktu baten bizi-ziklorako eredu gisa balio duena.

Fuente: Recomendación CE 2021

Produktuaren Ingurumen Adierazpena (DAP), Environmental Product Declaration (EPD) ingelesez, ISO 14025 arauaren arabera, dokumentu egiaztatua eta erregistratua da, eta produktu batek bere bizi-zikloan egiten duen ingurumen-jarduerari buruzko informazio kuantifikatua eta objektiboa ematen du. DAP/EPD bizi-zikloaren analisi osoan oinarritzen da, eta datu hauek biltzen ditu: baliabide naturalen kontsumoa, berotegi-efektua eragiten duten gasen emisioak, airearen eta uraren kalitatean duen eragina eta beste hainbat adierazle. DAP/EPD bateko informazioak kontsumitzaileei eta profesionalei aukera ematen die informazio on batean oinarritutako erabakiak hartzeko eta produktuen ingurumen-komunikazioan gardentasuna bultzatzeko.

Fuente: ISO 14025

Produktu baten datu espezifikoen multzoa, datu-euskarri baten bidez bitarteko elektronikoen bidez eskura daitekeena. Produktu Jasangarrien Diseinu Ekologikoari buruzko Europako Erregelamenduak sartzen duen Produktuaren Pasaporte Digitalak produktuaren bizi-ziklo osoari buruzko informazioa eman nahi du, balio-kate osoan zehar, produktu iraunkorragoak sustatzeko.

Fuente: Reglamento Europeo sobre Diseño Ecológico de Productos Sostenibles (adaptada)

Ingurumen eraginaren kategoria guztien ingurumen aztarnaren emaitza ponderatuen batura. Puntutan neurtzen da (Pt).

Fuente: Recomendación CE 2021

R

S

Prozesu unitario batean sartzen den produktuen, materialen edo energiaren fluxua.

Fuente: ISO 14040:2006

Prozesu unitario batean sartzen den produktuen, materialen edo energiaren fluxua. Produktuek eta materialek lehengaiak, tarteko produktuak eta koproduktuak barne hartzen dituzte.

Fuente: Recomendación CE 2021

BZAren azterketa baten edo ingurumen-aztarna baten emaitzan dituzten ondorioak kalkulatzeko prozedura sistematikoak, aukeratutako metodo eta datuen arabera.

Fuente: Recomendación CE 2021

Ingurumenaren arloan kontzientzia sortzeko prozesua, jokabidea praktika iraunkorragoetara aldatzeko eta gure ekintzek ingurumenean dituzten ondorioei buruz hausnartzeko.

Prè Sustainability enpresak garatutako jasangarritasun-softwarea da. Software honek erabaki informatuak hartzen, erabaki hobeak aukeratzen eta produktuen eta zerbitzuen ingurumen-aztarna murrizten laguntzen du. SimaProren erabiltzaileek errendimenduaren funtsezko adierazleak (KPI) zehaztu ditzakete iraunkortasuna neurtzeko, bizi-zikloaren (BZA) analisia egiteko, gertakarietan oinarritutako iraunkortasun-txostenen bidez argi eta garbi komunikatzeko eta Produktuaren Ingurumen Adierazpenak (PIA) sortzeko.

Fuente: Prè Sustainability

Azterlanean sartu edo baztertu diren alderdien definizioa. Adibidez, «cradle to grave» ingurumen-aztarnaren azterketari dagokionez, sistemaren mugetan jarduera guztiak sartzen dira: lehengaien erauztea, ezabatzea edo birziklatzea, tratamendua, banaketa, biltegiratzea eta erabilera.

Fuente: Recomendaciones CE

Bizitza Sozialaren Zikloaren Ebaluazioa (BZA-Soziala) produktuek eta zerbitzuek beren bizi-zikloan zehar dituzten inpaktu sozialak ebaluatzeko metodologia bat da (adibidez, lehengaiak erauzten direnetik bizi-amaierako fasera arte). Azterketa hau datu kuantitatiboak eta kualitatiboak konbinatzen ditu, eta alderdi sozial eta sozioekonomikoei buruzko informazioa ematen du erabakiak hartzeko, erakunde baten gizarte-errendimendua hobetzeko eta, azken batean, alderdi interesdunen ongizatea hobetzeko.

Fuente: Guidelines for Social Life Cycle Assessment of products and organizations 2020. Life Cycle Initiative.

Z

Gailu elektroniko baten zaharkitzea makinak, ekipoak eta teknologiak erabilerarik gabe erortzea da, ez funtzionamendu txarragatik, baizik eta merkatuan sartutako ekipo eta teknologia berriekin alderatuta bere funtzioak behar bezala ez betetzeagatik. Zaharkitze programatua produktu baten bizitza baliagarriaren amaieraren zehaztapena da, fabrikatzaileak programaturiko denboraldi baten ondoren zaharkitua, edo erabilezina gera dadin.

Fuente: Informes Sectoriales BEdC

Erakunde baten eragiketekin lotutako BEGen emisioak. Erakundearen jardueren ondorio dira, baina beste erakunde baten jabetzakoak diren edo hark kontrolatzen dituen iturrietan gertatzen dira. Zeharkako igorpenaren adibide bat erakunde batek kontsumitutako elektrizitatetik datorren emisioa da, eta haren emisioak elektrizitatea sortu zen tokian sortu dira.

Fuente: GUÍA PARA EL CÁLCULO DE LA HUELLA DE CARBONO Y PARA LA ELABORACIÓN DE UN PLAN DE MEJORA DE UNA ORGANIZACIÓN – Ministerio para la Transición Ecológica

Balioa sortzeko prozesua, produktuei zerbitzuak gehituz.

Erakunde edo entitate batek ezarritako helburuak dira, eta bat datoz aurkikuntza zientifikoekin eta klima-aldaketako adituen gomendioekin. Helburu horiek ezarri dira klima-aldaketaren erronkei modu eraginkor eta egokian ekiteko eta nazioarteko hitzarmenetan ezarritako konpromisoak betetzeko, hala nola Parisko Akordioa.

Fuente: SBTi

Erakunde baten eragiketekin lotutako BEG emisioak. Emisio horiek erakundearen jabetzakoak diren edo erakundeak kontrolatzen dituen iturrietatik datoz. Oso modu sinplifikatuan, jarduera egiten den lekuan bertan askatzen diren emisioak dira; adibidez, berokuntza-sistemak eragindako emisioak, erregai fosilak erretzean oinarritzen bada.

Fuente: GUÍA PARA EL CÁLCULO DE LA HUELLA DE CARBONO Y PARA LA ELABORACIÓN DE UN PLAN DE MEJORA DE UNA ORGANIZACIÓN – Ministerio para la Transición Ecológica